Rewolucyjne badania: Jak ciąża zmienia mózg przyszłych matek?

Podczas ciąży dochodzi do szeregu zmian hormonalnych, które wpływają na rozwój mózgu przyszłych matek. Zwiększenie poziomu hormonów takich jak progesteron, estrogen czy oksytocyna, jest związane z adaptacją mózgu do potrzeb opiekuńczych, tworzeniem więzi z dzieckiem oraz zmniejszeniem reaktywności na stres. Zmiany te pomagają w przygotowaniu matki do nadchodzących wyzwań związanych z opieką nad noworodkiem, zarówno pod względem emocjonalnym, jak i poznawczym.

Najnowsze badania naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara odkrywają, że ciąża wprowadza znaczące zmiany w strukturze mózgu kobiet. Po raz pierwszy udało się stworzyć szczegółowe mapowanie mózgu podczas ciąży, pokazujące zmniejszenie się objętości istoty szarej oraz tymczasowy wzrost istoty białej (istota szara zawiera głównie ciała komórek nerwowych, które przetwarzają informacje, natomiast istota biała składa się głównie z włókien nerwowych, które łączą różne części mózgu i przekazują sygnały). Proces ten przypomina reorganizację, jaka zachodzi w mózgu nastolatków podczas dojrzewania, i może służyć dostosowaniu matki do nowej roli, wspierając więź z dzieckiem.

Zmniejszenie ilości istoty szarej, mimo że może brzmieć niepokojąco, w rzeczywistości oznacza „finezyjne dostrajanie” połączeń neuronalnych, co jest korzystne dla funkcji opiekuńczych i emocjonalnych. Natomiast wzrost istoty białej, zaobserwowany głównie w drugim trymestrze, sugeruje adaptację mózgu do intensywnych zmian zachodzących w organizmie.

 

Badacze podkreślają, że zmiany te nie są stałe – reorganizacja mózgu, która zachodzi podczas ciąży, utrzymuje się zwykle przez około dwa lata po porodzie. Co ciekawe, zmiany te są zauważalne nie tylko u kobiet, ale również u partnerów, którzy aktywnie uczestniczą w opiece nad dzieckiem. Badania wykazały, że zaangażowanie ojców w opiekę nad dzieckiem może prowadzić do podobnych zmian w strukturze ich mózgu, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za empatię i tworzenie więzi.

Laura Pritschet, współautorka badania z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara, porównała te zmiany do pewnego rodzaju „tańca”. „Można to sobie niemal wyobrazić jako kawałek marmuru, który ryjemy i rzeźbimy jeszcze bardziej” – wyjaśniła. „Każdego roku 140 milionów kobiet zachodzi w ciążę. Gdyby zmiany te były negatywne, ciąża nie byłaby tak powszechnym zjawiskiem ani podstawą naszego życia reprodukcyjnego” – dodała.

W kontekście zdrowia psychicznego badanie dostarcza nowego spojrzenia na neurobiologiczne aspekty macierzyństwa i może pomóc w lepszym zrozumieniu problemów zdrowotnych kobiet po porodzie, takich jak depresja poporodowa. Zmiany w mózgu mogą sprawiać, że kobiety stają się bardziej wrażliwe na sygnały ze strony dziecka, co sprzyja silniejszemu związaniu emocjonalnemu. Jednakże, może to również zwiększać podatność na zaburzenia nastroju. Dzięki zebranym obrazom naukowcy mają nadzieję identyfikować osoby najbardziej narażone na zaburzenia neurologiczne i opracowywać skuteczniejsze metody wsparcia.

Pritchet i autorzy badania zauważają, że istnieje luka w zrozumieniu tego, co zmienia się w mózgu w ciągu dziewięciu miesięcy ciąży, gdy poziom hormonów wzrasta i prowadzone są badania fizjologiczne. Poprzednie badania obejmowały jedynie migawkowe ujęcia mózgu przed i po ciąży.

Najnowsze odkrycia mogą pomóc naukowcom lepiej radzić sobie z problemami, z którymi borykają się kobiety podczas ciąży i po porodzie. Teraz, gdy po raz pierwszy śledzono zmiany w mózgu przez cały okres ciąży, naukowcy mają nadzieję wykorzystać te obrazy do lepszego zrozumienia adaptacji mózgu, w tym ryzyka depresji poporodowej i innych problemów neurologicznych.

Badanie wykazało, że około jedna na osiem kobiet, które niedawno urodziły, zgłasza objawy depresji poporodowej. Naukowcy wykonali 26 obrazów mózgu współautorki i profesor nadzwyczajnej UC Irvine Elizabeth Chrastil, rejestrując precyzyjne zmiany przed, w trakcie oraz dwa lata po ciąży. Dzięki tym danym chcą nie tylko lepiej zrozumieć procesy zachodzące w mózgu, ale także określić, kto jest najbardziej narażony na schorzenia neurologiczne.

„Wiemy, że w ciąży występuje wiele zagrożeń neurologicznych. Czy możemy zatem najpierw zrozumieć, 'Co robi mózg?' Zmapujmy to” – powiedział Pritchet. „Następnie spróbujmy zrozumieć, 'Czy możemy wykorzystać te informacje, aby lepiej zrozumieć, kto jest narażony na te schorzenia neurologiczne? I czy możemy znaleźć te sygnatury neuronowe, aby spróbować zapewnić kobietom pewną ulgę i określić, kto jest najbardziej narażony na skutki uboczne w okresie poporodowym?'”

Odkrycia te są również istotne z punktu widzenia społeczeństwa. Zrozumienie, jak ogromne zmiany przechodzą kobiety podczas ciąży, może pomóc w budowaniu większej empatii i zrozumienia dla młodych matek, które często mierzą się z wyzwaniami zarówno fizycznymi, jak i emocjonalnymi. Wiedza ta może również wpłynąć na politykę społeczną, na przykład w kontekście urlopów macierzyńskich, które mogłyby być dostosowane do potrzeb matek, uwzględniając zmiany neurobiologiczne zachodzące po porodzie.

 

Więcej na temat badań można znaleźć w oryginalnej publikacji naukowej: Nature.