Bostonka u dzieci i dorosłych - jakie są objawy?

Rodzice przedszkolaków lub dzieci chodzących do żłobka wiedzą o tym doskonale — wszelkie choroby rozprzestrzeniają się wśród maluchów błyskawicznie. Jedną z częstych chorób wirusowych jest tzw. bostonka. Jak wygląda leczenie choroby bostońskiej? Jakie są pierwsze objawy bostonki? W dzisiejszym artykule postaramy się odpowiedzieć na najważniejsze pytania, m.in. co robić w przypadku tych dolegliwości i co należy do pierwszych objawów choroby.

Bostonka — co to jest? Co jest charakterystycznym objawem?

Choroba bostońska, czy też bostonka to potoczna nazwa tego schorzenia. Jednak prawidłowym określeniem medycznym jest nazwa choroby dłoni, stóp i jamy ustnej  (w skrócie HFMD od angielskiej nazwy  Hand, Foot and Mouth Disease ) .  Jest to choroba zakaźna, wywoływana przez enterowirusy, zwłaszcza wirusy  Coxsackie.   Często nazywamy też to schorzenie "chorobą brudnych rąk", ponieważ wirus bostoński przenosi przez brak higieny, np. przez używanie wspólnych naczyń lub zapominanie o myciu rąk po wizycie w toalecie. Charakterystycznym objawem bostonki jest wysypka i wykwity skórne, w pierwszej kolejności pojawiające się przeważnie w jamie ustnej.

 

Choroba bostońska u dzieci i osób dorosłych

Wirus bostonki dotyka głównie dzieci poniżej 5 lat.  Wirusy wywołujące bostonkę są bardzo zaraźliwe, ale samo schorzenie ma przeważnie łagodny przebieg i nie jest groźne. W przypadku dzieci bardzo łatwo się zarazić bostonką, ponieważ dzieci nie mają jeszcze nawyku mycia rąk i zachowywania higieny.

Dorośli raczej rzadko zakażają się bostonką.  Do zarażenia dochodzi najczęściej wskutek kontaktu z wydzielinami osoby chorej (np. kału, śliny czy podczas przytulania), dlatego narażeni są zwłaszcza rodzice zakażonych maluchów oraz osoby o obniżonej odporności. Szczególnie uważać na siebie muszą kobiety w ciąży, które mają w domu już przedszkolaka lub malucha uczęszczającego do żłobka. Co prawda nie ma badań potwierdzających, że bostonka ma negatywny wpływ na rozwój płodu lub wywoływać przedwczesny poród, jednak dziecko może zarazić się od matki.

 

Jak można zarazić się bostonką?

Chorobę bostońską wywołują przede wszystkim wirusy coxsackie. Wirus znajduje się w kale, ślinie i wydzielinie z pęcherzyków. Do zakażenia dochodzi drogą oralno-fekalną lub kropelkową, np. poprzez kontakt z przedmiotami, które wcześniej dotykał nosiciel wirusa brudnymi rękami. Do najczęstszych powodów rozprzestrzeniania się bostonki należą nieprawidłowa higiena lub zapominanie o myciu dłoni, dlatego epidemie bostonki pojawiają tak często w przedszkolach i żłobkach. Wynika to z tego, że dzieci mają obniżoną odporność, często wkładają przedmioty do buzi oraz nie nauczyły się jeszcze prawidłowo dbać o higienę.

Do popularnych dróg zakażenia należą zatem:

• kontakt z przedmiotami zakażonymi wirusem (np. blat, klamki u drzwi, zabawki)
• ślina
• śluz z nosa
• płyn z pęcherzyków wysypki
• kał
• bliski kontakt z osobą zakażoną
• drogą kropelkową
   

Pod adresem Głównego Inspektoratu Sanitarnego również możesz dowiedzieć się jak można zarazić się wirusem.

Ile trwa bostonka? Kiedy pojawiają się objawy bostonki?

Okres wylęgania się tej przykrej dolegliwości, czyli od momentu pierwszego kontaktu z wirusem do chwili pojawienia się objawów wysypki dłoni, stóp i jamy ustnej, trwa około 3 do 5 dni. Dopiero po tym czasie można zaobserwować pierwsze objawy jak np. zmiany skórne.  Jest to tzw. wysypka bostońska, czyli najbardziej charakterystyczny objaw bostonki.  Objawy choroby bostońskiej, zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci utrzymują się przeciętnie około 7 dni. Sam chory może jednak zarażać nawet po ustaniu charakterystycznej wysypki. Wirus utrzymuje się w kale przez około 6-10 tygodni, a zakażenie drogą kropelkową jest możliwe jeszcze przez 30 dni. Przetrwanie tego ciężkiego okresu nie uodparnia nas całkowicie — nabywamy jedynie odporności specyficznej, ponieważ bostonka jest wywoływana przez różne wirusy.

 

Bostonka w ciąży — czy wirus bostoński jest niebezpieczny dla ciężarnych?

Jak już wspomnieliśmy, dorośli bardzo rzadko zarażają się chorobą bostońską.  Z tego powodu brak wyników badań przeprowadzonych na szeroką skalę pod kątem wpływu wirusów coxsackie na przebieg ciąży oraz na płód.  Rzadko diagnozuje się bostonkę u kobiet ciężarnych, stąd ciężko o rzetelne dane. Jednak przyjmuje się, że zarażenie HFMD w pierwszym trymestrze może w nieznacznym stopniu zwiększyć ryzyko poronienia. Kolejnym newralgicznym momentem jest czas tuż przed porodem. Podczas ostatnich tygodni ciąży dziecko może zarazić się od swojej matki i przyjść na świat już zarażone bostonką.  W większości takich przypadków przebieg bostonki jest łagodny.  Kobiety, które już wcześniej przechodziły bostonkę, są mniej narażone na niebezpiecznie powikłania dzięki większej odporności na wirusa.
 

Wpływ zarażenia bostonką podczas ciąży nie został dostatecznie przebadany, jednak niektórzy specjaliści są zdania, że zakażenie wirusem może później skutkować wrodzonymi wadami serca lub mieć inne poważne reperkusje. Z tego powodu najbezpieczniej będzie zawsze zgłaszać się do lekarza, jeśli zajdzie podejrzenie kontaktu z osobą chorą na bostonkę.

 

Najczęstsze objawy choroby bostońskiej

Jako pierwsze objawy choroby bostońskiej pojawiają się przede wszystkim ból gardła, złe samopoczucie, gorączka (około 38-39 st. C), zmęczenie.  Niekiedy w tej fazie choroby chory cierpi też na nudności, biegunkę i wymioty. Na kolejnym etapie choroby bostonka objawia się wysypką bostońską. Pierwsze zmiany w postaci nadżerek i pęcherzyków występują na błonach śluzowych jamy ustnej. Następnie pęcherzyki oraz zmiany rumieniowo-grudkowe pojawiają się na stopach i rękach. Bolesne zapalenie błony śluzowej jamy ustnej może także skutkować brakiem apetytu lub jadłowstrętem.
U osób dorosłych bostonka może być często mylona z wysypką alergiczną, ponieważ pęcherzyki są większe (nawet do 7 mm) i bardziej czerwone niż u dzieci. Pojawiają się także nietypowo również na pośladkach i w okolicy narządów płciowych.

 

Jak przebiega choroba bostońska?

Przebieg bostonki można podzielić na 4 etapy: fazę latentną, promodralną, właściwą oraz zdrowienia.

1. Faza latentna

Pierwszy etap, trwający od 3 do 5 dni, to okres wylęgania choroby, kiedy wirus przenika do układu chłonnego. Podczas fazy latentnej choroba nie daje żadnych objawów i chory nie wie jeszcze, że doszło do zarażenia.

2. Faza promodralna

W drugiej fazie pojawiają się symptomy podobne do objawów grypy. Przede wszystkim pojawia się wysoka gorączka (nawet do 40 stopni), dreszcze, bóle głowy, bóle stawowo-kostne i ogólne złe samopoczucie, połączone z zaburzeniami łaknienia. Druga faza trwa od 2 do 3 dni.

3. Faza właściwa

W trzeciej fazie pojawia się charakterystyczna dla bostonki wysypka w postaci zmian skórnych na stopach i dłoniach, dlatego ten etap nazywa się również fazą wysypkową czy osutkową. Kolejnym objawem pojawiającym się w fazie trzeciej jest bolesne zapalenie gardła oraz migdałków. Faza właściwa trwa najczęściej około tygodnia (po tym czasie znika wysypka), maksymalnie do 10 dni.

4. Faza zdrowienia

Ostatni, najdłuższy etap przebiegu bostonki to dochodzenie do zdrowia, które może zająć aż do 4 tygodni, chociaż zdarzają się przypadki, gdzie faza zdrowienia przedłuża się do nawet 11 tygodni. Podczas tego etapu ustępują zmiany na skórze i śluzówce, a także złuszczają się płaty naskórka na dłoniach i podeszwach stóp.

 

Leczenie bostonki

Jak leczyć bostonkę? W przypadku bostonki leczenie jest przede wszystkim objawowe i koncentruje się na leczeniu przeciwgorączkowym, przeciwbólowym i pielęgnacji skóry.  W większości przypadków bostonka ma łagodny przebieg.  Przy łagodzeniu objawów skuteczne będą leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, dostępne bez recepty. W przebiegu bostonki ważne jest również pilnowanie, by chory się nie odwodnił. Płyny należy podawać regularnie w małych porcjach. Przy wystąpieniu choroby bostońskiej chory nie powinien mieć kontaktu z osobami zdrowymi — zwłaszcza innymi dziećmi. Nie chodzi tylko o samo izolowanie, ale także o niewspółdzielenie takich przedmiotów jak np. ręczniki czy zabawki. Choroba ma podłoże wirusowe, dlatego zarówno antybiotykoterapia, jak i podawanie leków steroidowych jest niewskazane.
 

Wysypka jest jednym z najbardziej dokuczliwych objawów, dlatego tak ważna jest prawidłowa pielęgnacja skóry.  Szczególnie istotne jest łagodzenie świądu, ponieważ zmiany skórne nie powinny pod żadnym pozorem być rozdrapywane. Krosty najlepiej odkażać specjalnymi preparatami lub zastosować sprawdzone domowe sposoby, jak np. kąpiel owsianą. Owies ma właściwości łagodzące i przeciwzapalne. W przypadkach wyjątkowo uporczywego świądu warto skonsultować się z lekarzem i sięgnąć po leki antyhistaminowe.

Na uciążliwe zmiany w ustach w postaci owrzodzeń i pęcherzyków na śluzówce jamy ustnej, które utrudniają spożywanie pokarmów i powodują dyskomfort, pomóc powinny płukanki do ust, np. roztwór z fioletu gencjanowego.
 

Ciężki przebieg choroby to rzadkie zjawisko. Jeśli jednak obserwujemy nietypowe objawy, należy koniecznie udać się do lekarza.

 

Powikłania bostonki

W rzadkich przypadkach choroba bostońska może dać powikłania.  Najczęstsze jest odwodnienie wskutek wysokiej gorączki, biegunki i jadłowstrętu.  Może także dojść do nadkażenia bakteryjnego skóry z powodu rozdrapywania swędzących zmian na skórze. Do poważnych powikłań neurologicznych takich jak zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub porażenie wiotkie dochodzi bardzo rzadko. Równie rzadkim powikłaniem jest utrata paznokci u rąk i stóp (po powrocie do zdrowia paznokcie samoistnie odrastają).

 

Z jakimi chorobami można pomylić bostonkę?

Bardzo często bostonka jest mylona z inną chorobą wieku dziecięcego, czyli ospą wietrzną. Tym, na powinniśmy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę to miejsca, gdzie występują zmiany skórne.  W przypadku choroby dłoni, stóp i jamy ustnej pęcherzyki pojawiają się, jak sama nazwa choroby wskazuje, na dłoniach, stopach i w jamie ustnej dzieci.  Tymczasem w ospie wietrznej wysypka pojawia się na kończynach, twarzy i owłosionej skórze głowy.

Innym częstym schorzeniem, w którym występuje wysypka, a przez to zachodzi ryzyko pomyłki, jest szkarlatyna. Podobnie jak w przypadku ospy, kluczowe jest miejsce występowania zmian . W szkarlatynie wysypka pojawia się głównie w zgięciach pachwin, łokci, kolan i np. na brzuchu.  Z kolei w tzw. trójkącie Fiłatowa (czyli skóry pomiędzy nosem, policzkami i ustami) tych zmian brak, zamiast tego można zaobserwować rumień. Co jeszcze odróżnia szkarlatynę od bostonki? Innymi wyraźnymi symptomami szkarlatyny są biały nalot na migdałkach, który w dalszym etapie przeradza się w zaczerwienione gardło oraz mocno zaczerwieniony "malinowy język", na którym uwypuklają się kubki smakowe.

 

Profilaktyka — jak uniknąć zarażenia wirusem bostonki?

Objawy bostonki pojawiają się najwcześniej dopiero po 3 dniach,  dlatego warto wpoić sobie kilka pożytecznych nawyków, które pomogą się ustrzec przed chorobą wirusową dłoni, stóp i jamy ustnej.  Przede wszystkim regularnie myć ręce wodą z mydłem.  W domu systematycznie odkażajmy powierzchnie i przedmioty używane wspólnie przez domowników. W przedszkolu i żłobku dopytajmy personel, w jaki sposób dba się o higienę. Przykładowo, dowiedzmy się, czy opiekunowie pilnują, żeby dzieci myły ręce po każdej wizycie w toalecie albo czy przedmioty wspólnego użytku oraz zabawki są często odkażane.
 

Z kolei w przestrzeniach publicznych starajmy się jak najrzadziej dotykać przedmiotów jak klamki czy rurki w autobusie. Dobrym nawykiem jest noszenie ze sobą zawsze żelu odkażającego.

 

Fakty i mity o bostonce

O bostonce, jak o wielu innych popularnych chorobach wieku dziecięcego krąży sporo przekonań, nie zawsze zgodnych z prawdą. Które z nich są prawdziwie, a które niekoniecznie?

Bostonka jest bardzo zaraźliwa - PRAWDA

Wirus choroby bostońskiej rozprzestrzenia się bardzo łatwo, szczególnie w miejscach, gdzie przebywa wiele dzieci. W przedszkolach i żłobkach łatwo o przenoszenie wirusa przez nieumyte rączki czy brak higieny. W dodatku dzieci nie mają jeszcze dobrze wykształconego systemu odpornościowego i są podatne na atak wirusa.

Pierwszym objawem bostonki jest wysypka - FAŁSZ

Chociaż w chorobie bostońskiej wysypka i zmiany skórne na rękach, stopach i w buzi to jej najbardziej typowy objaw, nie jest to jej pierwszy symptom. Choroba rozpoczyna się najczęściej gorączką, złym samopoczuciem i innymi oznakami przypominającymi zapowiedź grypy.

Istnieje antybiotyk na chorobę bostońską - FAŁSZ

Jak w większości chorób o podłożu wirusowym, leczenie przebiega głównie objawowo. Antybiotyki stosuje się w infekcjach bakteryjnych.

Profilaktyka i ochrona przed wirusem bostońskim opiera się na zachowaniu higieny - PRAWDA

Częste mycie rąk i odkażanie wspólnie użytkowanych powierzchni, jak również unikanie kontaktu z chorym znacząco obniża ryzyko zakażenia się. W przypadku dzieci należy zwracać baczną uwagę na takie przedmioty jak wspólne zabawki, ręczniki, a także pilnować, by zarażone dziecko nie miało bezpośredniego kontaktu ze zdrowymi dziećmi.

Choroba bostońska rozprzestrzenia się poprzez kontakt z wydzielinami chorego - PRAWDA

Wirus bostoński szerzy się drogą oralno-fekalną oraz kropelkową. Wystarczy kontakt z takimi wydzielinami jak ślina, kał, płyn z pęcherzyków na skórze czy śluz z nosa. Często dochodzi do zakażenia, gdy chory nie umyje rąk po wizycie w toalecie i dotykając przedmiotów we wspólnej przestrzeni, jak klamki czy blat stołu, rozsiewa tam wirusa.

Choroba bostońska nie jest niebezpieczna - PRAWDA/FAŁSZ

Powikłania choroby lub ciężki przebieg zdarzają się rzadko. Jednak jak każda choroba, zwłaszcza ta dotycząca małych pacjentów, wymaga skonsultowania się z lekarzem. Ze względu na początkową wysoką gorączkę oraz trudności z jedzeniem i piciem, spowodowane owrzodzeniami i stanem zapalnym w jamie ustnej, istnieje duże ryzyko odwodnienia. Z kolei swędzące zmiany skórne, jeśli zostaną rozdrapane, mogą skończyć się nadkażeniem skóry.
 

 

Podsumowanie

Bostonka pojawia się często wśród dzieci w wieku przedszkolnym i uczęszczających do żłobka. Wywołują ją wirusy roznoszone drogą kropelkową i poprzez kontakt z wydzielinami chorego. Typowym objawem jest wysypka, która w bostonce występuje głównie w jamie ustnej, na dłoniach oraz stopach.  Choroba bostońska ma przeważnie niezbyt doktliwy przebieg, a leczenie ogranicza się do leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.  Profilaktyka opiera się na dbaniu o higienę, w szczególności na częstym myciu rąk oraz odkażaniu powierzchni i przedmiotów powszechnego użytku. Dorośli rzadko chorują na chorobę bostońską, jednak kobiety w ciąży oraz osoby z obniżoną odpornością powinny się wystrzegać kontaktu z chorymi i szczególnie dbać o higienę w przypadku współdzielenia z nim przestrzeni.